مریم میرزاخانی

چرخ مینا_

تقدیم به همه ی ایرانیانی که با تمام وجود به دانشمندان و افراد بزرگ کشورشون ، افتخار میکنند و این افراد را همیشه به یاد خواهند سپرد.

پدر خانم میرزاخانی ، احمد میرزاخانی ( مهندس برق) و مادر ایشان ، زهرا حقیقی هستند. او در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ ( 12 مه 1977 ) به دنیا آمد مریم از خانواده اش چنین گفت :

من در یک خانواده با سه خواهر و برادر بزرگ شدم. پدر و مادرم همیشه بسیار حمایت و تشویق می‌کردند. برای آنها مهم بود که ما حرفه های پرمعنا و رضایت‌بخشی داشته باشیم ولی آن‌قدرها به موفقیت اهمیت نمی‌دادند. از بسیاری جهات، این یک محیط عالی برای من بود، اگرچه دوران سختی در طول جنگ ایران و عراق داشتیم. برادر بزرگترم کسی بود که مرا به علم علاقه مند کرد. او آنچه در مدرسه یاد میگرفت را به من هم میگفت

روز های کودکی اش همراه با جنگ ایران و عراق بود. مریم قوه ی تخیل بسیار خوبی داشت و وقتی ۸ سالش بود ، داستان هایی درباره دختری که به چیز های بزرگی رسیده ، میساخت. مانند شهردار شدن یا سفر به دور دنیا!‌ مریم پس از تحصیلات ابتدایی، ازمون ورودی مدرسه راهنمایی فرزانگان تهران را شرکت کرد و قبول شد. مدرسه ای که با هدف تربیت دانش آموزان باهوش ، تاسیس شده بود. او گفت :

هفته اول بعد از ورود به راهنمایی با دوستم رویا بهشتی آشنا شدم. داشتن دوستی که در علایق شما سهیم باشد و به شما کمک کند با انگیزه بمانید بسیار ارزشمند است. مدرسه ما نزدیک به خیابانی پر از کتابفروشی در تهران بود. یادم می آید که قدم زدن در این خیابان شلوغ و رفتن به کتابفروشی ها چقدر برای ما هیجان انگیز بود. ما نمی‌توانستیم مانند افرادی که معمولاً در اینجا در یک کتابفروشی انجام می‌دهند، کتاب‌ها را مرور و بررسی کنیم، بنابراین کتاب ها را شانسی انتخاب میکردیم و میخریدیم.

رویا بهشتی نیز مانند مریم متولد سال ۱۳۵۶ ( 1977 ) بود. او اکنون دانشیار ریاضیات دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس، ایالات متحده است که در زمینه هندسه جبری فعالیت دارد.

از آنجایی که کتاب ها ارزان بودند، خرید تصادفی آنچنان استراتژی بدی نبود. مریم در این زمان فکر کرد که دوست دارد نویسنده شود و چنین کتاب هایی بنویسد. زندگینامه و داستان های افرادی مانند ماری کوری و هلن کلر ، الهام بخش او بودند . در سال اول در مدرسه راهنمایی فرزانگان، او در ریاضیات معلومی بود و معلمش به او گفت که استعداد خاصی در آن درس ندارد. این ضربه ای به اعتماد به نفس او بود و علاقه اش را به ریاضیات از دست داد. با این حال، در سال دوم او یک معلم ریاضی متفاوت داشت که او را بسیار تشویق می کرد و این باعث شد ، مریم استعداد زیادی از خود نشان دهد.

مریم و دوستش رویا بهشتی به دبیرستان فرزانگان رفتند. هر دو یک کپی از شش مسئله المپیاد ریاضی پیدا کردند و مریم موفق شد سه مسعله را حل کند. او که از این کار دلگرم شده بود به همراه دوستش نزد مدیر مدرسه رفت و از او پرسید که آیا می تواند ترتیبی دهد که آنها کلاس های آمادگی المپیاد ریاضی داشته باشند. این کلاس ها در مدارس پسرها برگزار میشد اما برای دختران نه. مدیر دبیرستان فرزانگان ، دانش اموزان را بسیار مورد حمایت و تشویق قرار میداد و با وجود اینکه هیچ دختری تا به حال در تیم المپیاد ریاضی ایران شرکت نکرده بود، کلاس ها تشکیل شد.

مدیر مدرسه شخصیتی بسیار قوی بود. اگر واقعاً چیزی را می خواستیم ، او این کار را انجام می داد. طرز فکر او بسیار مثبت و خوش بین بود – که “شما می توانید این کار را انجام دهید ، حتی اگر اولین نفر باشید.” فکر می‌کنم این خیلی روی زندگی من( مریم میرزاخانی ) تأثیر گذاشته است.

مریم میرزاخانی و دوستش رویا بهشتی در سال 1994 به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافتند. مسابقات بین المللی در آن سال در هنگ کنگ برگزار شد و میرزاخانی 41 امتیاز 42 را به دست آورد و مدال طلا گرفت. بهشتی مدال نقره دریافت کرد. میرزاخانی مجدداً در سال 1995 در تیم المپیاد ریاضی ایران بود. این بار مسابقات بین المللی در تورنتو کانادا برگزار شد و میرزاخانی با کسب امتیاز 42 از 42 بار دیگر مدال طلا را به خود اختصاص داد.

در سال 1995 میرزاخانی تحصیل خود را در رشته ریاضیات در دانشگاه صنعتی شریف ، آغاز کرد. این دانشگاه در تهران که در سال 1345 تأسیس شده است، دانشگاه پیشرو در رشته مهندسی در ایران است. او گفت:

من ریاضیدانان و دوستان الهام بخش زیادی را در دانشگاه شریف ملاقات کردم. هر چه بیشتر برای ریاضیات وقت می گذاشتم، بیشتر هیجان زده می شدم. در دانشگاه شریف با همکلاسی هایم جلسات حل مسئله و گروه های غیررسمی کتابخوانی داشتیم. دوستی و حمایت همه افرادی که در آنجا ملاقات کردم… از طرق مختلف به من کمک زیادی کرد.

میرزاخانی در دوره لیسانس مقالاتی منتشر کرد. او به طور مشترک با ای س محمودیان، تجزیه گراف های سه جانبه کامل به 5 چرخه را در مجموعه مقالات کنفرانس «پیشرفت های ترکیبیات» که در تهران در سال 1995 برگزار شد، منتشر کرد. او همچنین یک نمودار مسطح کوچک غیر قابل انتخاب در سال1996 و یک اثبات ساده برای قضیه شور در سال 1998 منتشر کرد.

در بهمن ماه 1377 دانش جویان برتر رشته ریاضی دانشگاه صنعتی شریف در مسابقه ای در شهر اهواز شرکت کردند. میرزاخانی یکی از این دانشجویان بود. اتوبوسی که دانش جویان را از اهواز به تهران بازمی گرداند، سر خورد و به دره سقوط کرد. در این تصادف هفت دانشجو و دو راننده اتوبوس جان باختند اما میرزاخانی زنده ماند. وی در سال 1378 با مدرک لیسانس از دانشگاه صنعتی شریف فارغ التحصیل شد.

میرزاخانی پس از اخذ مدرک از دانشگاه شریف، به آمریکا رفت و در آنجا در دانشگاه هاروارد در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کرد. در آنجا او شروع به شرکت در سمینار کرتیس مک مولن کرد. مک مولن در سال 1998 به عنوان استادی در دانشگاه هاروارد منصوب شده بود، سالی که در کنگره بین المللی ریاضیدانان در برلین مدال فیلدز را دریافت کرد. مک مولن مشاور دکتری او شد. مک کولن گفت :

او نوعی تخیل جسورانه داشت. او در ذهن خود تصویری خیالی از آنچه باید در جریان باشد، فرموله می کرد، سپس به دفتر من می آمد و آن را توصیف می کرد. آخرش رو به من می کرد و می گفت: درسته؟ من همیشه بسیار شرمنده بودم که او فکر می کرد من جواب را میدانم !

تخصص و پژوهش میرزاخانی در زمینه هایی شامل :

ژئودزیک بسته روی سطح هذلولی بود. اینها منحنی های بسته ای هستند که نمی توان طول آنها را با تغییر شکل آنها کوتاه کرد. یک قضیه کلاسیک که بیش از 50 سال پیش ثابت شد، روش دقیقی را برای تخمین تعداد ژئودزیک های بسته که طول آنها کمتر از مقداری L محدود است، ارائه می دهد. «قضیه اعداد اول برای ژئودزیک ها» وقتی فقط ژئودزیک های بسته را در نظر بگیریم که ساده هستند، به این معنی که خودشان را قطع نمی کنند. رفتار در این مورد بسیار متفاوت است: رشد تعداد ژئودزیک‌های طول حداکثر L دیگر نمایی در L نیست، بلکه از مرتبه L6g−6 است که در آن g جنس است

دانشگاه هاروارد در سال 2003 به میرزاخانی بورسیه شایستگی اعطا کرد. او در سال 2004 برای پایان نامه 130 صفحه ای خود، ژئودزیک ساده در سطوح هیپربولیک و حجم فضای مدولی از منحنی ها، دکترای خود را دریافت کرد. برای این پایان نامه برجسته، او جایزه لئونارد ام و النور بی بلومنتال را برای پیشرفت تحقیقات در ریاضیات محض در سال 2009 دریافت کرد. در این نقل قول آمده است:

[میرزاخانی مورد تجلیل است] برای پایان نامه فوق العاده خلاقانه و بسیار بدیع. این کار ابزارهای متنوعی مانند هندسه هذلولی، «روش‌های کلاسیک» فرم‌های خودکار، و کاهش ساده را برای به دست آوردن نتایج در مورد سه سؤال مهم مختلف ترکیب می‌کند. این نتایج شامل یک فرمول بازگشتی برای حجم‌های ویل-پترسون از فضاهای مدول سطوح ریمان، تعیین مجانبی تعداد ژئودزیک‌های بسته ساده روی یک سطح هذلولی بر حسب طول، و یک اثبات جدید از حدس ویتن (که در ابتدا توسط Kontsevich) ایجاد بازگشت KdV برای اعداد تقاطع در فضای مدول.

در سال 2004 به او پیشنهاد کمک هزینه تحصیلی در هاروارد داده شد، اما این پیشنهاد را رد کرد زیرا چیز بهتری در انتظار او بود. در آن سال به او کمک هزینه تحقیقاتی clay اعطا شد و به عنوان استادیار ریاضیات در دانشگاه پرینستون منصوب شد. او گفت :

[همراهی Clay] یک فرصت عالی برای من بود. بیشتر وقتم را در پرینستون گذراندم که تجربه خوبی بود. کمک هزینه clay به من این آزادی را داد که در مورد مسائل سخت تر فکر کنم، آزادانه سفر کنم و با ریاضیدانان دیگر صحبت کنم.
مغز من ،اهسته پیش میرود و باید زمان زیادی را صرف کنم تا بتوانم ایده هایم را توسعه دهم و پیشرفت کنم. بنابراین من واقعاً تشکر میکنم که مجبور نبودم کارم را با عجله بنویسم.

در واقع مقالات بعدی او سه سال پس از انتشار پایان نامه او ظاهر شد، اما مقالات بسیار عمیق و پیچیده بودند. این مقالات عبارتند از: حجم ویل پترسون و نظریه تقاطع در فضای مدول منحنی (2007). ژئودزیک ساده و حجم های ویل-پترسون فضاهای مدول سطوح مرزی ریمان (2007); سطوح هذلولی تصادفی و لایه های اندازه گیری شده (2007); رشد تعداد ژئودزیک های ساده بسته روی سطوح هذلولی (2008). نظریه ارگودیک جریان زلزله (2008) ؛ و (به همراه ایلان لیندن اشتراوس) نظریه ارگودیک فضای لایه بندی های اندازه گیری شده (2008 )

کمک هزینه تحقیقاتی میرزاخانی تا سال 2008 ادامه داشت. سپس او پرینستون را ترک کرد و به عنوان استاد ریاضیات در دانشگاه استنفورد منصوب شد. او با یان ووندراک، دانشمند کامپیوتر نظری و ریاضیدان کاربردی که از سال 2006 تا 2009 استاد دانشگاه پرینستون بود، ملاقات کرد. او با ووندرک، ازدواج کرد و آنها یک دختر به نام آناهیتا دارند که در سال 2011 به دنیا آمد. وندرک در ژانویه 2016 به عنوان دانشیار در دانشگاه استنفورد منصوب شد.

در سال 2006 بود که میرزاخانی همکاری خود را با الکس اسکین از دانشگاه شیکاگو آغاز کرد. آنها یکی از سخت ترین مسعله ها در حوزه تخصص خود را برای تعمیم نتیجه ای که کورتیس مک مولن در سال 2003 منتشر کرده بود، حل کردند

میرزاخانی به همراه الکس اسکین و امیر محمدی پیشرفت بزرگی در شناخت سیستم دینامیکی دیگری در فضای مدولی که مربوط به رفتار ژئودزیک ها در فضای مدولی است، ایجاد کردند. ژئودزیک‌های غیربسته در فضای مدول‌ها بسیار نامنظم و حتی آسیب‌شناختی هستند و به سختی می‌توان درک درستی از ساختار آن‌ها و چگونگی تغییر آن‌ها در صورت ایجاد آشفتگی جزئی به دست آورد. با این حال، میرزاخانی و همکاران ثابت کرده‌اند که ژئودزیک‌های پیچیده و بسته شدن آن‌ها در فضای مدولی در واقع به‌طور شگفت‌آوری منظم هستند، نه نامنظم یا فراکتال. به نظر می رسد که، در حالی که ژئودزیک های پیچیده اشیایی ماورایی هستند که از نظر تجزیه و تحلیل و هندسه دیفرانسیل تعریف می شوند، بسته های آنها اشیاء جبری هستند که بر حسب چند جمله ای تعریف می شوند و بنابراین دارای ویژگی های صلبیت خاصی هستند.

اسکین(Eskin) در مورد میرزاخانی گفته است :

او بسیار خوش بین است و این مسری است. وقتی با او کار می کنید، احساس می کنید شانس بسیار بیشتری برای حل مشکلاتی دارید که در ابتدا ناامیدکننده به نظر می رسند.

گاهی اسکین بدبین بود اما میرزاخانی نه:

گاهی اوقات شکست هایی وجود داشت، اما او هرگز ناامید نشد و کنار نکشید

پس از موفقیت آنها، مریم گفت:

اگر می دانستیم اوضاع اینقدر پیچیده است، فکر می کنم تسلیم می شدیم. من این را نمی دانم ولی به راحتی تسلیم نمی شوم

اسکین و میرزاخانی کتاب شمارش ژئودزیک بسته در فضای مدولی را در سال 2011 منتشر کردند.

در سال 2014 میرزاخانی اولین زنی بود که مدال فیلدز را دریافت کرد. این مدال توسط اتحادیه بین المللی ریاضیات در 13 آگوست 2014 در کنگره بین المللی ریاضیدانان که در سئول کره جنوبی برگزار شد به او اهدا شد.

اهدای مدال فیلدز به مریم میرزاخانی :

… برای کمک های برجسته او به دینامیک و هندسه سطوح ریمان و فضاهای مدول آنها

میرزاخانی در طول عمر کوتاه خود علاوه بر افتخاراتی که قبلاً به آن اشاره کردیم، افتخارات بسیاری نیز کسب کرد. او در 10 ژانویه 2013 برنده جایزه روث لیتل ساتر در ریاضیات در سن دیگو شد. او در سال 2015 به عضویت آکادمی علوم پاریس، انجمن فلسفی آمریکا در سال 2015، آکادمی ملی علوم در سال 2016 و آکادمی هنر و علوم آمریکا در سال 2017 انتخاب شد. او به عنوان سخنران دعوت شده در بخش توپولوژی و سیستم های دینامیکی و ODE در کنگره بین المللی ریاضیدانان در سال 2010 سخنرانی کرد که در مورد حجم های ویل-پترسون و هندسه سطوح هذلولی تصادفی سخنرانی کرد. بار دیگر در کنگره بین المللی ریاضیدانان در سئول، کره جنوبی، در سال 2014، او یک سخنران عمومی بود.

حتی قبل از دریافت مدال فیلدز در سال 2014، میرزاخانی به سرطان سینه مبتلا شده بود. او به کار بر روی ریاضیات ادامه داد و نه تنها نتایج بسیار مهمی را تولید کرد، بلکه ابزارهایی را در طول مسیر توسعه داد که توسط محققان در این زمینه برای پیشبرد و پیشرفت ، استفاده می شود.

سرطان به کبد و استخوان های او سرایت کرد و در نهایت مرگ او در بیمارستانی در کالیفرنیا در ژوئیه 2017، ریاضیات را از یکی از درخشان ترین ستاره های آن ربود که در سن 40 سالگی در اوج خلاقیت خود بود. مارک تسیر لاوین ،مدیر دانشگاه استنفورد ، پس از مرگ او گفت:

مریم خیلی زود رفت اما او الهام بخش هزاران زنی که ریاضیات و علوم را دنبال می کنند، هست و باقی خواهد ماند. مریم یک نظریه پرداز ریاضی باهوش و همچنین فردی متواضع بود که افتخارات را تنها به این امید می پذیرفت که دیگران را به پیروی از راه او تشویق کند. مشارکت های او به عنوان یک محقق و یک الگو قابل توجه و ماندگار است و او در اینجا در استنفورد و در سراسر جهان به یاد خواهد ماند.

رالف ال کوهن، پروفسور باربارا کیمبال براونینگ در ریاضیات در استنفورد، گفت :

مریم همکار فوق العاده ای بود. او نه تنها یک محقق باهوش و نترس و بی باک بود، بلکه یک استاد و مشاور دکترا فوق العاده ای بود. مریم مفهوم ریاضیدان یا دانشمند بودن را در خود جای داده است: تلاش برای حل مسئله ای که قبلاً حل نشده بود یا درک چیزی که قبلاً درک نشده بود. این ریشه در کنجکاوی عمیق ذهنی دارد و با هر ذره موفقیت، شادی و رضایت زیادی بوجود می اید. مریم یکی از نخبگان برجسته در زمان ما بود و آدم فوق العاده ای بود. او همیشه در یاد ما باقی خواهد ماند.

به امید روزی که به همه ی جوانان کشورمون ، افتخار کنیم

 

منبع: ویرگول